Władysław Taczanowski

Władysław Taczanowski był najwybitniejszym ornitologiem polskim.

Urodził się 1 marca 1819 roku w Jabłonnie Lubelskiej. Jego ojcem był Kazimierz, właściciel wioski, były kapitan wojsk napoleońskich, a matką – Izabela z Owidzkich.

W 1838 roku ukończył gimnazjum gubernialne w Lublinie. Po śmierci ojca, z powodu trudnej sytuacji finansowej rodziny, zatrudniał się jako administrator w majątkach Lubelszczyzny. Początkowo przez rok mieszkał w majątku ziemskim w Zakrzowie pod Turobinem, potem przeniósł się do Bychawki i mieszkał u swego przyjaciela księdza Walentego Baranowskiego, miejscowego proboszcza, który później został biskupem lubelskim. To właśnie ksiądz Baranowski, przyrodnik-amator, pomógł mu w realizowaniu zamiłowań przyrodniczych. W 1852 roku wyprowadził się z Bychawki i objął stanowisko konserwatora zbioru ornitologicznego przy sekcji leśnej Gubernialnego Zarządu Radomskiego. Pozwoliło mu to połączyć zawód z życiową pasją. W tym czasie poznawał faunę m.in. okolic Sandomierza, Ojcowa czy Złotego Potoku.

W 1855 roku został adiunktem w Gabinecie Zoologicznym w Warszawie, a w 1862 roku, kierownikiem i zarazem kustoszem Gabinetu Zoologicznego Szkoły Głównej w Warszawie.

W latach 1866–1867 Taczanowski wraz z Antonim Wagą oraz braćmi Aleksandrem i Konstantym Branickimi był na wyprawie naukowej w Algierii i na Saharze francuskiej. Od około 1868 roku zajmował się ornitofauną Azji i Ameryki.

Publikował w prestiżowych zagranicznych czasopismach ornitologicznych: angielskich, francuskich, rosyjskich, niemieckich. Publikacje te przyniosły Taczanowskiemu światową pozycję w dziedzinie ornitologii. Pozostawił po sobie przeszło 590 prac naukowych i popularyzatorskich z dziedziny biologii. Światowy rozgłos przyniosły mu zwłaszcza dwa dzieła, dzięki którym uznany został za jednego z najwybitniejszych ówczesnych ornitologów.

W trzytomowym „Ornitologie de Perou” opisał przeszło 1400 gatunków ptaków z Ameryki Południowej, zaś w „Fauna ornithologique de la Siberie orientale” przedstawił ptaki Syberii. Polskim ptakom poświęcił monumentalne dzieło: „Ptaki krajowe”, wydane w 1882 roku przez Polską Akademię Umiejętności. To dwutomowe wydawnictwo stanowi doskonały opis krajowej awifauny. Do dziś zachwyca plastycznością opisów i piękną polszczyzną. Władysław Taczanowski opublikował także kilka pozycji dotyczących ssaków (m.in. o nietoperzach Ojcowa) oraz z zakresu entomologii i arachnologii. Był autorem licznych haseł zoologicznych w „Encyklopedii Powszechnej” Samuela Orgelbranda, członkiem wielu akademii i towarzystw naukowych w Wiedniu, Bostonie, Petersburgu, Paryżu

i Berlinie. W 1887 roku został doktorem honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego, w 1867 roku – członkiem Akademii Hippone w Algierii. Wsławił się jako odkrywca przeszło 40 nowych gatunków zwierząt, w tym ponad 20 gatunków ptaków.

Zmarł 17 stycznia 1890 roku w Warszawie, pochowany został na Powązkach.

W kozłowieckiej bibliotece zabytkowej znajduje się jedna z licznych pozycji naukowych Władysława Taczanowskiego: „Spis pająków zebranych w okolicach Warszawy w ciągu roku 1865 przez Władysława Taczanowskiego…”. Książkę tę autor podarował biskupowi Walentemu Baranowskiemu z dedykacją: Jego Ekcelencyi Księdzu Biskupowi Baranowskiemu W. Taczanowski”. Po śmierci biskupa dzieło to, wraz innymi książkami, Konstanty Zamoyski zakupił do swoich zbiorów.

Opracowała Elżbieta Dybała